De activiteit van de specifieke stollingsfactor is verlaagd ten opzichte van het normaalgebied van een gezonde populatie.
Hemostase
vereniging hematologische laboratoriumdiagnostiek
Activiteit van individuele stollingsfactoren (FII, FV, FVII, FX, FXI en FXII)
Bepalingen › Factoractiviteit (overige stollingsfactoren)
Principe
Richtwaarde
Valkuilen
Medicatie
Het wordt geadviseerd deze test alleen aan te vragen in overleg met een specialist
Doel
Meten van de activiteit van stollingsfactoren van de intrinsieke of extrinsieke stollingsroute.
Algemeen
De aPTT- en PT-assays zijn screenende bepalingen voor de activiteit van respectievelijk de intrinsieke en extrinsieke stollingsroutes. Bij een verhoogde bloedingsneiging en een afwijkende aPTT en/of PT kan vervolgonderzoek uitgevoerd worden door de stollingsactiviteit van individuele stollingsfactoren te meten.
Voor activiteitsbepaling van stollingsfactoren VIII en IX: zie de aparte pagina's voor factor VIII en factor IX
Interpretatie
Verlaagd
Bij verlaagde stollingsactiviteit van één individuele stollingsfactor:
- Aangeboren tekort (zeer zeldzaam)
- Verworven remmer (antistof) tegen een specifieke stollingsfactor (zeer zeldzaam)
Bij verlaagde stollingsactiviteit van meerdere stollingsfactoren:
- Gebruik van anticoagulantia
- Verminderde aanmaak bij ernstig leverlijden
- Verminderde aanmaak bij vitamine K-deficiëntie, o.a. door malabsorptie (FIX, FX, FVII en protrombine)
Verhoogd
De activiteit van de specifieke stollingsfactor is verhoogd ten opzichte van het normaalgebied van een gezonde populatie.
Bij verlaagde stollingsactiviteit van één individuele stollingsfactor:
- Aangeboren tekort (zeer zeldzaam)
- Verworven remmer (antistof) tegen een specifieke stollingsfactor (zeer zeldzaam)
Bij verlaagde stollingsactiviteit van meerdere stollingsfactoren:
- Gebruik van anticoagulantia
- Verminderde aanmaak bij ernstig leverlijden
- Verminderde aanmaak bij vitamine K-deficiëntie, o.a. door malabsorptie (FIX, FX, FVII en protrombine)
Normaal
De activiteit van de specifieke stollingsfactor valt binnen het normaalgebied van een gezonde populatie.
Bij verlaagde stollingsactiviteit van één individuele stollingsfactor:
- Aangeboren tekort (zeer zeldzaam)
- Verworven remmer (antistof) tegen een specifieke stollingsfactor (zeer zeldzaam)
Bij verlaagde stollingsactiviteit van meerdere stollingsfactoren:
- Gebruik van anticoagulantia
- Verminderde aanmaak bij ernstig leverlijden
- Verminderde aanmaak bij vitamine K-deficiëntie, o.a. door malabsorptie (FIX, FX, FVII en protrombine)
Principe
De activiteit van individuele stollingsfactoren wordt gemeten met een PT- of aPTT gebaseerde stollingsassay.
- aPTT-gebaseerd: stollingsfactor XII en XI (vergelijkbaar met FIX en FVIII)
- PT-gebaseerd: stollingsfactor VII, V, X en II
Het plasma van de patiënt wordt verdund met een plasma waarin de te meten stollingsfactor ontbreekt. Vervolgens wordt de stollingstijd (middels PT of aPTT) gemeten van dit mengsel. Door af te lezen tegen een kalibratielijn met bekende stollingsfactoractiviteit waarden kan de gemeten stollingstijd omgerekend worden naar de activiteit in het patiëntplasma.
Naast stollingstijd-gebaseerde assays zijn voor specifieke stollingsfactoren ook chromogene assays beschikbaar.
Richtwaarde
Afhankelijk van de specifieke stollingsfactor.
Stollingsfactoractiviteit wordt uitgedrukt als units per ml of als percentage ten opzichte van een gezonde populatie. Hierbij komt 100% overeen met 1,0 U/ml.
Er kunnen verschillen zijn tussen (de referentie-intervallen van) verschillende methodes. Uitslagen dienen te worden geïnterpreteerd in de context van de referentiewaarden van het uitvoerende laboratorium.
Valkuilen
- De assays geven aan of de activiteit van een specifieke stollingsfactor in het normaalgebied valt of niet. De uitkomst geeft bij een afwijkend resultaat niet aan wat de onderliggende oorzaak is. Om het onderscheid te maken tussen een stollingsfactordeficiëntie en een remmer kan een mengproef (aPTT/PT of mengproef specifiek voor de stollingsfactor) uitgevoerd worden. Indien er aanwijzing is voor een remmer, kan deze gekwantificeerd worden met een remmer assay voor de bewuste stollingsfactor.
- Activiteit van stollingsfactor XIII speelt geen rol in de aPTT of PT assays.
Activiteit van deze factor kan derhalve niet met een aPTT of PT-gebaseerde stollingstest worden gemeten.
Medicatie
Antistollingsmedicatie heeft invloed op de screenende testen aPTT (i.e. ongefractioneerde heparine, DOACs en in mindere mate LMWH) en PT (vitamine K-antagonisten). Wanneer bij een afwijkend aPTT- en/of PT-resultaat vervolgonderzoek middels individuele stollingsfactor activiteitassays wordt ingezet, dient het gebruik van antistollingsmedicatie onderzocht en uitgesloten te worden als verklaring voor de afwijking.
Bronnen
- Souverijn, J. H. M., Goswami, P. R., Schreurs, M., Tax, M., & Wielders, J. P. M. (2020). Handboek medische laboratoriumdiagnostiek. Prelum.
- Dacie and Lewis Practical Haematology. (2017). Elsevier. https://doi.org/10.1016/c2014-0-01046-5
- Kaushansky, K., & Levi, M. M. (2017). Williams Hematology Hemostasis and Thrombosis. McGraw-Hill Education.