Screenende test voor primaire hemostase m.b.v. de Platelet Function Analyzer (PFA)

De Platelet Function Analyzer (PFA) wordt gebruikt als screenende test om de primaire hemostase (functie van bloedplaatjes en Von Willebrand factor) te onderzoeken.
Doorgaans wordt deze test ingezet als screening bij patiënten met onverklaarde bloedingsneiging.

Voor diagnosestelling zijn er twee type PFA-testen beschikbaar: de test met epinefrine-collageen (afgekort EPI-collageen), en de test met adenosinedifosfaat-collageen (afgekort ADP-collageen). Een derde test (PFA P2Y cartridge) is beschikbaar voor evaluatie van medicatie (P2Y12 remmers).

De gebruikte testprocedure voor PFA kan tussen laboratoria verschillen:

1. De PFA EPI-collageen test en de PFA ADP-collageen test worden tegelijkertijd ingezet en resultaten worden allebei gerapporteerd. In dit geval zijn alle combinaties van uitslagen mogelijk zoals hierboven beschreven onder 'interpretatie(s)'. (i.e. beide niet afwijkend; beide afwijkend; alleen EPI-collageen afwijkend; alleen ADP-collageen afwijkend).

2. Eerst wordt de PFA EPI-collageen test ingezet. Alleen indien deze afwijkend is, wordt ook de ADP-collageen test ingezet. De ADP-collageen test wordt in dit geval gebruikt om onderscheid te maken tussen afwijkend resultaat passend bij aspirinegebruik (waarbij alleen EPI-collageen test afwijkend is), of afwijkend resultaat passend bij afwijking in primaire hemostase (EPI-collageen én ADP-collageen test afwijkend).

In de PFA wordt gebruik gemaakt van een capillair en een biochemisch actieve membraan met een ronde opening. De membraan is bedekt met collageen en een bloedplaatjes activerende stof: ADP (in de ADP-collageen test) of epinephrine (= adrenaline, in de EPI-collageen test).

Volbloed wordt via de opening in de membraan het capillair ingezogen. Op deze manier komen de bloedplaatjes onder stromingssnelheid (in het Engels shear flow) langs de membraan. Door in aanraking te komen met het collageen en ADP/epinephrine hechten bloedplaatjes via de von Willebrandfactor aan de membraan, waarbij ze geactiveerd worden. Hierdoor vindt aggregatie van de bloedplaatjes plaats, zodanig dat de opening in de membraan gesloten wordt. 

De tijd gemeten van start tot aan sluiting van de membraanopening wordt sluitingstijd genoemd. De sluitingstijd is een screenende maat voor de primaire hemostase: indien de sluitingstijd verlengd is ten opzichte van de referentiewaarde is er mogelijk sprake van een afwijking in bloedplaatjesfunctie of Von Willebrand factor.

De sluitingstijd van beide PFA testen wordt uitgedrukt in seconden.
Referentiewaarden kunnen tussen laboratoria variëren, maar liggen ongeveer:

voor EPI-collageen tussen 80 en 170 seconden
voor ADP-collageen tussen 60 en 130 seconden

(Pre-)analyse

• Voor PFA-analyse is vers volbloed nodig: de analyse dient binnen 4 uur na bloedafname uitgevoerd te worden.¹ PFA-analyse vindt daarom doorgaans in samenspraak met of op afspraak bij het klinisch chemisch laboratorium plaats. 
• De bloedafname wordt via venapunctie uitgevoerd en er wordt bij afname een voorbuis afgenomen. Bewaren/opslag van materiaal bij kamertemperatuur wordt aanbevolen.¹
• De PFA-analyse wordt uitgevoerd met volbloed. Voor een correcte analyse is een minimale hoeveelheid rode bloedcellen (minimaal hematocriet van 0.30 L/L) en een minimaal bloedplaatjesaantal (100*10⁹/L) noodzakelijk: indien één of beide te laag zijn, kunnen resultaten van de PFA test niet worden geïnterpreteerd² (zie ook kopje interpretatie hierboven).
• Vroegtijdige activatie van bloedplaatjes voorafgaand aan de PFA-analyse dient voorkomen te worden. Transport middels buizenpostsystemen kan invloed hebben op de PFA-analyse1 en dient daarom per systeem getest te worden. In verschillende ziekenhuizen is verzending per buizenpost daarom niet toegestaan.
• Overige pre-analytische factoren bij patiënt en bloedafname die (mogelijk) van invloed kunnen zijn op de PFA: (intensieve) lichamelijke inspanning voorafgaand aan bloedafname (verhoogde activiteit), roken (activatie van bloedplaatjes en verhoogd VWF), koffie (zeer variabele effecten), zwangerschap (sluitingstijden mogelijk verkort).

Interpretatie

• De PFA is een screenende test: milde afwijkingen in bloedplaatjesfunctie of Von Willebrand kunnen mogelijk gemist worden met een PFA-analyse en voor een normale uitslag zorgen.
  Daarentegen betekent een afwijkende PFA-uitslag niet per definitie dat er een onderliggende stollingsaandoening aanwezig is. Er zijn verschillende typen medicatie die van invloed zijn op primaire hemostase/bloedplaatjes en kunnen leiden tot een verlengde PFA.
  Een afwijkende PFA test wordt ter bevestiging opgevolgd door analyse van bloedplaatjesaggregatie (middels LTA) en analyse van Von Willebrand factor.
• Een normale uitslag sluit een aanwezigheid van een (milde vorm van) trombopathie of Von Willebrand factor tekort niet uit. Wanneer bij een patiënt met een positieve bloedingsanamnese de verdenking op bloedingsneiging blijft bestaan, is doorverwijzing naar de hematoloog voor vervolgonderzoek ook bij een normale PFA-uitslag gerechtvaardigd.

Verschillende typen medicatie kunnen leiden tot een verlengde PFA-sluitingstijd:

1. Aspirine en NSAID's (zoals ibuprofen, diclofenac en naproxen) remmen de activatie van bloedplaatjes en kunnen daarmee een negatieve werking hebben op bloedplaatjesaggregatie.
   Een verlengde PFA EPI-collageen bij een normale PFA ADP-collageen uitslag is een vaak gezien patroon bij aspirine- of NSAID gebruik.
2. Clopidogrel, prasugrel en ticagrelor zijn trombocytenaggregatieremmers (zgn. P2Y12-remmers) en kunnen ook voor een verlengde PFA-sluitingstijd zorgen. 
   Een verlengde PFA ADP-collageen bij een normale PFA EPI-collageen uitslag is een patroon dat eventueel toegeschreven kan worden aan P2Y12 remmer gebruik.
3. Selectieve serotonine reuptake inhibitors (SSRI's): er zijn aanwijzingen dat SSRI's een negatieve werking kunnen hebben op bloedplaatjesaggregatie middels remming van collageen-geïnduceerde of ADP-geïnduceerde bloedplaatjesaggregatie.^3,4

Voor bekende bloedplaatjesremmers geldt dat voor analyse van PFA ongeveer 2 weken voorafgaand aan bloedafname gestopt dient te worden met de medicatie (afhankelijk van het specifieke middel). Neem contact op met uw laboratorium voor lokale voorschriften met betrekking tot stoptijd.

De PFA reageert sterk op gebruik van DDAVP (desmopressine; merknaam Octostim) bij een DDAVP test. Door de verhoogde von Willebrand factor spiegels kunnen bij de PFA testen verkorte sluitingstijden gevonden worden.